Goede voeding is essentieel bij het voorkomen en herstel van ondervoeding, maar ook in het kader van genezing en medicijngebruik van patiënten. Voor ziekenhuizen is voeding dan ook een steeds belangrijker thema; meer en meer instellingen spelen hierop in met de introductie van voedingsconcepten waarbij de patiënt centraal staat. Welke voedingsconcepten zien we nu al? En waar kan ik als zorginstelling rekening mee houden bij het ontwikkelen van zo’n concept?
Voedingsconcepten met aanbod op maat voor de patiënt zijn in opkomst
Actuele onderwerpen op het gebied van voeding en zorg zijn ondervoeding en de rol van voeding bij ziekte, herstel en medicatiegebruik. Bij opname in het ziekenhuis komt ondervoeding bij ongeveer 1 op de 7 patiënten voor en ondervoeding leidt tot een langer verblijf in het ziekenhuis vergeleken met patiënten die niet ondervoed zijn. Daarnaast is er in toenemende mate aandacht voor de rol van voeding in ziekenhuizen en het effect hiervan op behandeling, herstel en medicatie. Ziekenhuizen spelen hierop in met nieuwe voedingsconcepten waarbij de individuele patiënt centraal staat. Vorig jaar werd bij maar liefst 44% van de ziekenhuizen een nieuw voedingsconcept ingevoerd. Inmiddels biedt één op de tien ziekenhuizen de patiënt een onbeperkt aantal eetmomenten, snellere levering en veel menu opties. Daarnaast is er bij de helft van de ziekenhuizen een aangepast voedingsaanbod voor speciale doelgroepen zoals kinderen, ouderen en kankerpatiënten.
Voorbeelden
Voorbeelden van dergelijke voedingsconcepten zijn FoodforCare in het RadboudUMC en AtYourRequest in Ziekenhuis Gelderse Vallei. Binnen deze concepten heeft de patiënt de mogelijkheid om meerdere momenten per dag, vlak voor het consumeren, een verse en smakelijk opgediende maaltijd te bestellen. Het WestFriesGasthuis voegt hier nog een culinaire streekervaring van topkok Ron Blaauw aan toe met het bereiden van gezonde, verse en duurzame maaltijden uit de streek. Bernhoven is de samenwerking aangegaan met een cateraar bij het verzorgen van maaltijden. In dit ziekenhuis is er -naast de gezonde, gevarieerde keuze en het serviceaspect- ook een koppeling met relevante patiëntgegevens. SJG Weert heeft ook een dergelijke koppeling met het EPD, wat er bij deze ziekenhuizen voor zorgt dat de menu’s en gerechten afgestemd zijn op de medische behandeling en het specifieke dieet van de patiënt. Hoewel effecten op herstel en ondervoeding nog lastig te meten zijn, tonen eerste resultaten aan dat deze concepten positief bijdragen aan de patiënttevredenheid. Daarnaast lijkt gezonde voeding in zorginstellingen een positief effect te hebben op medicijngebruik, algehele gezondheid, gewicht en daarmee risico’s voor chronische aandoeningen.
Voedingsconcepten dragen bij aan het verminderen van voedselverspilling in ziekenhuizen
Een ander actueel onderwerp rondom voeding en zorg is de enorme voedselverspilling binnen zorginstellingen. Dat dit een grootschalig probleem is blijkt uit onderzoek van Wageningen University & Research (WUR): maar liefst veertig procent van het ingekochte voedsel in ziekenhuizen en zorginstellingen belandt in de vuilnisbak. Onderzoekers van de WUR concluderen dat de introductie van nieuwe voedingsconcepten effect heeft op het verminderen van de enorme voedselverspilling in ziekenhuizen. Zij stellen dat vermindering voornamelijk te danken is aan de werkwijze; het portioneren in de keuken is afwezig, patiënten hebben meer keuze en kunnen last-minute beslissen wat ze willen eten.
Een gedegen voedingsstrategie is een onmisbare pijler
Het is evident dat voeding een belangrijk onderwerp in de gezondheidszorg is. De noodzaak om als zorginstelling met voeding positief bij te dragen aan het voorkomen van ondervoeding en het bevorderen van herstel, algeheel welbevinden en tevredenheid, is aanwezig. Het lijkt echter dat de huidige initiatieven nog onvoldoende doordacht en uitgebouwd zijn. Zo blijkt dat negen op de tien ziekenhuizen vaste eetmomenten hanteert, tussendoortjes in veel gevallen niet onbeperkt besteld kunnen worden en de voedingsinname van de patiënt in de helft van de gevallen niet geregistreerd wordt, waardoor tijdige actie lastig is. Er is dus nog voldoende ruimte voor verbetering, maar hoe pakken we dat het beste aan? Irene Mommers, senior adviseur bij BeBright en programmamanager Diagnose Voeding & Gezondheid, geeft aan dat het belangrijk is om niet zomaar een voedingsconcept te implementeren, maar eerst een voedingsvisie en -strategie te ontwikkelen: “Een voedingsconcept invoeren gaat gepaard met de ontwikkeling van een voedingsvisie en –strategie. Bovendien dient deze aan te sluiten bij de overkoepelde visie en strategie van de zorginstelling. Richt je je als zorginstelling specifiek op ouderen of kankerpatiënten in je strategie, richt je dan ook daarop met je voedingsstrategie”, aldus Irene. Zij geeft daarnaast aan dat het belangrijk is om als zorginstelling alle betrokkenen rondom de patiënt mee te nemen bij de voedingsstrategie. “Denk bijvoorbeeld aan voedingseducatie voor artsen en verpleegkundigen. Ziekenhuizen hebben een voorbeeldfunctie en artsen worden gezien als een autoriteit waar men iets van aanneemt. Betrek ook naasten en mantelzorgers uit de directe omgeving van de patiënt en de (andere) professionals waarmee de patiënt na ontslag mee in contact staat, zoals de thuiszorg. Alleen dan kunnen we met goede voeding echte én langdurige impact bereiken.”
Aandacht voor voeding in het programma Diagnose Voeding & Gezondheid
Voeding en zorg is een van de onderwerpen die aan bod komen binnen het driejarige programma Diagnose Voeding & Gezondheid. Diagnose Voeding & Gezondheid is een versneller van innovatie en ondernemerschap, visie en inzichten en samenwerking en verbinding rondom het thema voeding en gezondheid. Met een uitgebreid ecosysteem van partijen uit alle schakels van de keten worden de maatschappelijke vraagstukken rondom voeding en gezondheid in kaart gebracht en wordt gebouwd aan nieuwe visies, innovaties en concrete interventies. Het programma is een initiatief van Rabobank en BeBright. Samen met de Gemeente Utrecht, Achmea, de Jaarbeurs Innovation Mile (JIM) en de Economic Board Utrecht (EBU) vormen zij de strategische partners van de accelerator. Daarnaast zijn Universiteit Utrecht, Universitair Medisch Centrum Utrecht en Hogeschool Utrecht verbonden als kennispartners aan het programma.
Op de hoogte blijven?
Volg ons op twitter (@diagnosevoeding, @BeBrightEU) of LinkedIn. Voor meer informatie of vragen over het programma en/of meer informatie over de expertise van BeBright rondom dit thema, kunt u contact opnemen met Irene Mommers, programmamanager Diagnose Voeding & Gezondheid: irene.mommers@bebright.eu of 06-534 614 44.