In juni verzamelden een groep van toonaangevende vertegenwoordigers uit het zorg-ecosysteem zich bij Rabobank en BeBright. Zij deelden tijdens een participatieve sessie hun kennis, ervaring en visie om samen terug te blikken op de publicatie Diagnose 2025 én vooruit te kijken naar de toekomst van de zorg. We doken opnieuw in de verschillende trends en scenario’s van toen en maakten de eerste stappen naar de brug naar de toekomst.
Terugblik op Diagnose 2025
In 2010 verscheen de publicatie Diagnose 2025, een initiatief van Philip Idenburg en Michel van Schaik en tot stand gekomen met inbreng van honderden experts. Gebaseerd op zeventien belangrijke trends en ontwikkelingen schetst de publicatie drie toekomstscenario’s voor de zorg in Nederland: het virusscenario, het chronisch-ziekscenario en het breukscenario. Elk scenario legt andere accenten, maar één rode draad verbindt ze: de noodzaak van ondernemerschap, preventie en hernieuwde rolverdeling in de zorg.
Van kostenpost naar collectieve waarde
Hoe kijken we nu terug op deze scenario’s? Sjoerd Emonts nam de aanwezigen mee in de drie toekomstbeelden en ging hierover in gesprek met Conny Helder, voormalig minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Bertine Lahuis, voorzitter raad van bestuur Radboudumc en Sophia de Rooij, bestuurder en toezichthouder. Uit het gesprek kwamen een aantal scherpe inzichten naar voren.
- De scenario’s vragen om een fundamentele omslag: van verticale naar horizontale verhoudingen, van zorg als kostenpost naar gezondheid als collectieve waarde.
- De overheid moet regisseren, maar niet domineren.
- Preventie moet stevig verankerd worden in het dagelijks leven en de sociale omgeving.
- En bovenal: er is durf nodig om te investeren in solidariteit, duurzaamheid en democratisering van de zorg, met health in all policies als uitgangspunt.
Lokale oplossingen als toekomstperspectief
Arno Leeijen benadrukte dat de zorg op een kantelpunt staat. Waar vroeger marktwerking de boventoon voerde, groeit nu de noodzaak tot samenwerking en netwerkzorg. De zorgvraag is structureel groter dan het aanbod, onder meer door medicalisering en leefstijlgerelateerde aandoeningen. Preventie krijgt weliswaar veel aandacht, maar levert nog te weinig resultaat op. Daar komt bij dat de arbeidsmarkt steeds verder onder druk staat door structurele tekorten en een krimpende beroepsbevolking. Volgens Leeijen ligt de toekomst van zorg daarom in lokale, duurzame en gemeenschapsgerichte oplossingen, waarin burgers zelf een actieve rol spelen.
De scenario’s en trends schetsen niet alleen mogelijke toekomstbeelden, ze navigeren ons ook langs de keuzes die we moeten maken richting 2040. Die transformatie vraagt om een fundamenteel andere kijk op gezondheid en zorg. Ofwel: de toekomst is geen vaststaand gegeven, het is een gezamenlijke keuze.
Droom en doem in 2040
Deze urgentie vormde de opmaat naar het tweede deel van de bijeenkomst. Hierin werkten de deelnemers twee toekomstbeelden voor 2040 uit: een droomscenario en een doemscenario.
In het droomscenario staat gezondheid centraal als fundament voor een rechtvaardige, duurzame samenleving. Preventie is vanzelfsprekend, burgers nemen regie over hun gezondheid en leven in sterke, zorgzame, inclusieve gemeenschappen. Er is minder zorg nodig doordat mensen gezonder leven en beleid wordt getoetst op gezondheidseffecten. Technologie ondersteunt, maar domineert niet. Solidariteit, gelijkwaardigheid en collectieve verantwoordelijkheid vormen de basis.
Het doemscenario schetst een tegenovergestelde beeld: groeiende gezondheidsverschillen, doorgeschoten individualisering en een gezondheidszorgsysteem dat piept en kraakt onder commerciële druk en personeelstekorten. De samenleving is gefragmenteerd, solidariteit verdwijnt en vertrouwen in de overheid en zorginstellingen brokkelt af. Preventie blijft achterwege en medische zorg wordt een luxeproduct. De zorgvraag stijgt, maar de capaciteit daalt.
Vervolgstappen
Momenteel werkt het team Diagnose 2025-2040 verder aan de contouren van de transformatie-agenda voor 2040, samen met denktanks, kennisinstituten en andere experts. De Jongerenraad voegt een frisse blik toe vanuit het perspectief van jongeren. In september volgt een nieuwe participatiebijeenkomst waarin de transformatie-agenda 2040 verder wordt uitgewerkt tot concrete handelingsperspectieven.
Michel van Schaik, directeur Gezondheidszorg bij Rabobank, vatte het gevoel van de bijeenkomst treffend samen: “Het is inspirerend om met deze club bij elkaar te zijn. Ik kan niet wachten om met mijn generatie hetzelfde gesprek aan te gaan: wat is onze rol in het systeem, wat verwachten wij van de zorg, welke oplossingen zien wij? Uiteindelijk ben je zelf diegene die de eerste stap zet.”
Benieuwd naar de inzichten, het verdere proces, of wil jij graag jouw bijdrage leveren? Stuur Judith Meurs of Philip Idenburg een bericht, dan praten we je graag even bij.
Interessant artikel? Meld je dan hier aan en ontvang elke 2 maanden de BeBright nieuwsbrief.
